Πεδιάδας

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου Κλειδά βρίσκεται σε μια όμορφη τοποθεσία κοντά στο Καταλαγάρι και ήταν καθολικό μικρού μοναστηριού που λειτούργησε κατά την Ενετοκρατία, πιθανώς ως μετόχι της μεγαλύτερης μονής. Το όνομα Κλειδάς πιθανώς προέρχεται από το επίθετο του κτήτορα ή του ιδιοκτήτη της γης.

Ο ναός της Παναγίας Φανερωμένης στην Επισκοπή Πεδιάδος, δίπλα στο ναό της Αγίας Παρασκευής, είναι δίκλιτη καμαροσκέπαστη βασιλική με τα κλίτη του αφιερωμένα στα Εισόδια της Θεοτόκου και στους Αγίους Πάντες. Ο ναός ήταν ο κεντρικός του χωριού, όταν καταστράφηκε ο επισκοπικός ναός της Μεγάλης Παναγίας.

Ο δίκλιτος ναός του Αγίου Ιωάννη και της Παναγίας στη Μαθιά είναι αποτέλεσμα προσθήκης δεύτερου κλίτους (της Κοίμησης της Θεοτόκου) τον 19ο αιώνα στον ήδη υπάρχοντα μονόχωρο ναό του Αγίου Ιωάννη. Το κλίτος του Αγίου Ιωάννη φέρει τοιχογραφίες του 14ου αιώνα με σκηνές από τον μαριολογικό και το χριστολογικό κύκλο.

Στο ψηλότερο σημείο του χωριού Χουδέτσι Πεδιάδος Ηρακλείου στη θέση Μαρολιανά συναντάμε το σπηλαιώδη ναό της Αγίας Παρασκευής.Πρόκειται για ένα πολύ μικρό ναό και με μία σχεδόν τετράγωνη αίθουσα λαξευμένη στο ασβεστολιθικό πέτρωμα της περιοχής.

Ο μικρός μονόχωρος Ενετικός ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου βρίσκεται στο ερειπωμένο χωριό των Κάτω Αστρακών. Φέρει τοιχογραφίες στο εσωτερικό του, από τις οποίες ξεχωρίζει αμυδρά η αναπαράσταση του Αγίου Φραγκίσκου.

Το τέλος του 19ου αιώνα ο μοναχός Γέωργιος Κωσταντουλάκης, γνωστός κι ως Μωυσής, κατέφυγε σε μια απόμερη τοποθεσία κοντά στο χωριό Βορρού, όπου ασκήτευσε μέσα σε μικρό σπήλαιο. Με τον καιρό διαμόρφωσε το χώρο, κτίζοντας το ναό της Αγίας Κυριακής, ένα κελί και βοηθητικούς χώρους.

Ο ναός του Αγίου Γεωργίου στην Έμπαρο, στο κέντρο του χωριού, αποτελεί το σημαντικότερο Βυζαντινό Μνημείο της ευρύτερης περιοχής. Ο ναός κτίστηκε το 1436 και φέρει τοιχογραφίες παλαιολόγειας τεχνοτροπίας του Μανουήλ Φωκά.

Ο ναός του Αγίου Αντωνίου στην Επισκοπή βρίσκεται σε μια όμορφη πλατεία με πεύκα στα ανατολικά του παλαιού οικισμού. Είναι μικρός μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός που φέρει μέρος τοιχογραφιών.