Κρήτη

Ο ερειπωμένος ναός της Παναγίας στο χωριό Πατσός Αμαρίου είναι αφιερωμένος στη Γέννηση της Παναγίας. Η μεγαλοπρέπεια του οικοδομήματος και η υψηλή ποιότητα των υλικών κατασκευής και των σωζώμενων τοιχογραφιών, κατατάσσουν το ναό στους σημαντικότερους της Κρήτης.

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου Πεζέτη (εορτ. 29 Αυγούστου) αποτελούσε καθολικό μικρής μονής στην τοποθεσία Ξεβίγλι, όπως μαρτυρούν ίχνη από τα κτίρια των μοναχών. Ήταν μετόχι της μονής Αγίου Ιωάννη Θεολόγου στην Ανώπολη. Ο ναός φέρει τοιχογραφίες δύο φάσεων, του 12ου και του 14ου αιώνα, από τις σπουδαιότερες στην Κρήτη.

Ο ναός της Αγίας Πελαγίας βρίσκεται σε σημείο με πανοραμική θέα στην Άνω Βιάννο και η πρόσβαση γίνεται με περπάτημα στα όμορφα σοκάκια του χωριού. Ο ναός χρονολογείται στον 14ο αιώνα και φέρει εξαιρετικές τοιχογραφίες του 1360 (χρονολογία που αναγράφεται στην είσοδο).

Κρυμμένος μέσα σε δάσος από δρυγιάδες και πανάρχαιες ελιές βρίσκεται ο κοιμητηριακός της Αγίας Κυριακής στα Λαμπιριανά Σελίνου Χανίων. Ο πολύ μικρός αυτός οικισμός απέχει μόλις δύο χιλιόμετρα από την Κάντανο. Η Αγία Κυριακή που γιορτάζει στις 7 Ιουλίου είναι ναός του 14ου αιώνα ή ίσως και παλαιότερος.

Κοντά στην Καρκαδιώτισσα, στον έρημο σήμερα οικισμό Αγαλαντέ, σε μια περιοχή κατάφυτη με αιωνόβιους δρυγιάδες, λειτούργησε κατά την Ενετοκρατία το μετόχι της μονής του Αγίου Γεωργίου Επανωσήφη, αφιερωμένο στον Αστράτηγο Μιχαήλ Αρχάγγελο. Παρά την πολυετή πολιορκία του Χάνδακα από τους Οθωμανούς, το μνημείο αυτό δεν υπέστη τις καταστροφές που γνώρισαν τα περισσότερα μοναστήρια της επαρχίας Τεμένους και οι τοιχογραφίες του 15ου αιώνα διασώθηκαν σε σχετικά καλή κατάσταση.

Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου είναι κτισμένος στον τύπο του μονόχωρου καμαροσκέπαστου με διαστάσεις 11,20 x 4.46 μέτρα. Στοιχεία για την ακριβή του χρονολόγηση δεν σώζονται, αλλά σύμφωνα με την τεχνοτροπική ανάλυση του τοιχογραφικού του διακόσμου, ο ναός ανάγεται στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα.

Ο ναός της Παναγίας στο Ανισαράκι Κανδάνου είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος με δύο ενισχυτικά σφενδόνια. Στη βενετσιάνικη πύλη στο δυτικό τοίχο, ενώ η αρχική είσοδος ήταν στο νότιο τοίχο, φαίνεται το τόξο και μια επιγραφή του 1614. Ο ναός φέρει τοιχογραφίες σε καλή κατάσταση που χρονολογούνται στο 1390-1400. Οι αντηρίδες που βλέπουμε σήμερα τοποθετήθηκαν το 1965.

Ο κατάγραφος ναός της Παναγίας της Σουρουθιανής ή Σηροθιανής βρίσκεται στην περιφέρεια του χωριού Αλίκαμπος της επαρχίας Αποκορώνου, πολύ κοντά σε πηγή με γλυκό νερό. Είναι μικρός μονόχωρος ναός που εξωτερικά διακοσμείται με πινάκια, δηλαδή στρογγυλά εφυαλωμένα κεραμικά.