Κρήτη

Ξωμονάστερα και παλιά ερημητήρια συναντάμε διάσπαρτα σε όλη την ενδοχώρα της Κρήτης. Η έλευση του Αγίου Ιωάννη του Ξένου στην Κρήτη ήταν η απαρχή μιας σπουδαίας ασκητικής παράδοσης, που συνεχίζεται ως και τις μέρες μας. Δεκάδες ερημίτες απομονώθηκαν στα πιο απόμερα σημεία του νησιού, δημιουργώντας ζωντανές ασκητικές κοινότητες, που στην πορεία μετεξελίχθηκαν σε ακμαία μοναστήρια. Σπουδαίο παράδειγμα ερημητηρίου, η Μονή Καθολικού στο Ακρωτήρι Χανίων, στα σπήλαια του οποίου, ασκητές, ζούσαν τον αυστηρό μοναχικό τους βίο, εγκαταλείποντας τις εγκόσμιες απολαύσεις. Εξίσου σημαντικές ήταν οι θρησκευτικές περιοχές των άγριων χερσονήσων της Γραμβούσας και του Ροδωπού, με τις πολλές, πλέον ανενεργές, μικρές μονές.

Το μεγαλύτερο όμως ερημητήριο, φυσικά απομονωμένο από τον υπόλοιπο πολιτισμό, ήταν τα δύσβατα Αστερούσια Όρη, όπου λέγεται ότι έζησε ο Απόστολος Παύλος για 2 χρόνια. Εκατοντάδες σπηλιές από τον Άγιο Νικήτα, τον Κουδουμά, τον Άγιο Αντώνιο, τον Άγιο Ιωάννη ως και το Ακρωτήριο Λίθινο, φιλοξένησαν τους φιλέρημους Χριστιανούς κάθε εποχής. Οι σχέσεις ανάμεσα στους ασκητές ήταν τόσο περιορισμένες, που στο Αγιοφάραγγο και το Μάρτσαλο μαζεύονταν μόνο μια φορά το χρόνο, στο Γουμενόσπηλιο, για να μετρηθούν και να δουν πόσοι επιζούν.

Στην Ανατολική Κρήτη, το μεγαλύτερο πεδίο ασκητισμού είναι το ορεινό Μιραμπέλο με τις δεκάδες μικρές μονές, τις οποίες συναντάει κανείς σε κάθε βήμα του. Εδώ οι ασκητές έκτιζαν μικρά μοναστήρια, στα οποία διέμεναν συνήθως μόνοι. 

Χάρτης