Ναός Αγίου Γεωργίου στο Ξυλομαχαίρι
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου στο Ξυλομαχαίρι βρίσκεται ανατολικά της Μονής Πρέβελη, πολύ κοντά στο επιβλητικό φαράγγι του Κουρταλιώτη και στην έξοδο του Φρατιανού Φαραγγιού. Είναι μικρός μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός που χρονολογείται στα μέσα του 13ου αιώνα, ο οποίος αργότερα επεκτάθηκε προς τα δυτικά. Στο εσωτερικό του σώζονται δύο στρώματα τοιχογραφιών, καθώς μετά την επέκταση αγιογραφήθηκε εκ νέου.
Το πρώτο στρώμα χρονολογείται στα μέσα του 13ου αιώνα και αποδίδεται σε ικανό αγιογράφο που ακολουθεί την εικονογραφική παράδοση του 12ου αιώνα. Διακρίνονται όρθιοι οι στρατιωτικοί άγιοι Θεόδωρος, Δημήτριος και Προκόπιος και ο καβαλάρης Άγιος Γεώργιος.
Το δεύτερο στρώμα χρονολογείται στα μέσα του 14ου αιώνα και ο ζωγράφος ακολουθεί της Παλαιολόγεια παράδοση. Διακρίνονται σκηνές από τον χριστολογικό κύκλο και το βίο του Αγίου Γεωργίου. Εξαιρετικής σημασίας θεωρείται η παράσταση της Αγίας Τριάδας με τον Πατέρα να κρατάει το μικρό Υιό στα πόδια του και το Άγιο Πνεύμα ως περιστερά να εκπορεύεται από το στόμα του Πατέρα, όπου φαίνεται η πρόθεση του αγιογράφου να τονίσει κατηγορηματικά το δόγμα της εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος από το Θεό, μέσα στην Ενετοκρατούμενη Κρήτη.
Πηγή: Μιχάλης Ανδριανάκης, Τα Χριστιανικά Μνημεία της επαρχίας Αγίου Βασιλείου, "Πρακτικά του Διεθνούς Συνεδρίου Η Επαρχία Αγίου Βασιλείου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα", Τόμος Β, Ρέθυμνο 2014, σελ.13-50
