Μνημεία

Ο πρίνος του Ισμαήλ ή του Σμαΐλη βρίσκεται κοντά στο χωριό Μαθιά Πεδιάδος. Κάτω από το δέντρο στρατοπέδευσαν οι άντρες του Ισμαήλ Σελίμ Πασά στις 19 Μαΐου 1867, πριν λάβουν μέρος στη μεγάλη μάχη του Οροπεδίου Λασιθίου (21-29 Μαΐου).

Ένας από τους αρχαιότερους, αν όχι ο αρχαιότερος, πρίνος στην Κρήτη βρίσκεται στη θέση Θεριόλακκος του Οροπεδίου Καθαρού. Η περίμετρος του γιγάντιου δέντρου στο έδαφος αγγίζει τα 24μ και ένα μέτρο πάνω από την επιφάνεια του εδάφους αγγίζει τα 9μ.

Στο κέντρο της πλατείας Σπλάντζιας (πλατεία 1821) στέκεται ένας τεράστιος πλάτανος που έχει συνδεθεί με τις δραματικές στιγμές του Κρητικού λαού. Στον πλάτανο της πλατείας κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας, Έλληνες χριστιανοί, οι οποίοι μάχονταν για τον αγώνα υπέρ της Κρητικής ελευθερίας, απαγχονίστηκαν, εκτελέστηκαν και βασανίστηκαν. Στην πλατεία υπάρχει μια πλάκα στη μνήμη τους.

Κάτω από τον πλάτανο αυτό, που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο της φύσης, εγκαταστάθηκαν οι 99 Άγιοι Πατέρες που ήρθαν από την Αίγυπτο, την Κύπρο και την Τουρκία. Ο πλάτανος βρίσκεται μέσα στη μονή των 99 Πατέρων στους Αζωγυρές. Λένε ότι τα κλαδιά του δέντρου σχηματίζουν 99 σταυρούς.

Ο συγκεκριμένος πλάτανος είναι το αρχαιότερο από όλα τα δέντρα που περιβάλλουν την μονή αλλά ταυτόχρονα είναι και το πιο εντυπωσιακό δέντρο ολόκληρης της περιοχής και μπορούμε να το εντάξουμε στα μνημειακά δέντρα της Κρήτης. Το χαρακτηριστικό που κάνει τον πλάτανο αυτό ξεχωριστό από τους άλλους είναι η αδελφοποίηση που παρατηρείται σε πολλά από τα κλαδιά του.

Ο πλάτανος σχηματίζει μια αρκετά ευρύχωρη κουφάλα στο εσωτερικό του κορμού του. Στην κουφάλα αυτή μέσα εδώ και ένα χρόνο ο ιδιοκτήτης της περιοχής Αντώνης Γερογιαννάκης σκέφτηκε να δημιουργήσει τον πρώτο ναό στην Κρήτη μέσα σε κορμό δέντρου. Έτσι μετέτρεψε την κουφάλα του δέντρου σε ναό της Παναγίας και της Αγίας Άννας, μητέρας της Παναγίας. Το δάπεδο πλακοστρώθηκε και τοποθετήθηκαν οι εικόνες ενώ φτιάχτηκε και μονοπάτι που φτάνει από το δρόμο μέχρι το δέντρο-εκκλησία.