Εκτός από το μεγάλο ασκητικό κέντρο των Αστερουσίων Ορέων, η πεδιάδα της Μεσαράς και η Ρίζα του Ψηλορείτη φιλοξένησαν αρκετές μικρές μονές, οι οποίες σήμερα δεν λειτουργούν. Εδώ δε συναντάμε σε μεγάλο βαθμό ερημητήρια σε σπήλαια, σε αντίθεση με τα Αστερούσια, αλλά περισσότερο οργανωμένες κοινότητες.
Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγίου Τίτου στη Μητρόπολη 
Ο πεντάκλιτος ναός, που ανακαλύφτηκε τυχαία το 1978, ήταν πολύ μεγάλων διαστάσεων, αποτελώντας το μεγαλύτερο ναό της Κρήτης. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Τίτο, αλλά μετά την καταστροφή του από σεισμό (670 μ.Χ.), μετεγκαταστάθηκε στο ναό που βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας. Δίπλα στο ναό υπήρχε μεγάλο βαπτιστήριο.
Ο ναός του Αγίου Ανδρέα βρίσκεται σε καταπράσινη τοποθεσία με πλατάνια κοντά στο χωριό Βουρβουλίτης Καινουργίου. Δίπλα στο ναό υπάρχει του μικρό σπήλαιο του Καλεγερόσπηλιου, από το οποίο αναβλύζει νερό και συγκεντρώνεται σε στέρνα, ενώ στην οροφή του σπηλαίου σώζονται ίχνη από τοιχογραφία του Χριστού. Σύμφωνα με το Gerola, στο ναό σώζονται ίχνη τοιχογραφιών από τη σταύρωση, κάποιοι άγιοι και όσιες γυναίκες.
Ο ναός της Αγίας Μαρίνας (εορτάζει 17 Ιουλίου) κοντά στους Αγίους Δέκα είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός που κτίστηκε τον 9ο αιώνα και σήμερα έχει αναστηλωθεί. Ο ναός φέρει ίχνη τοιχογραφιών.
Ο δίκλιτος ναός της Αγίας Τριάδας βρίσκεται μερικά μέτρα ΝΔ από τον αρχαιολογικό χώρο που έχει πάρει το όνομα της. Ο ναός χρονολογείται στον 14ο αιώνα, ενώ υπήρξε ο κύριος ναός του χωριού που υπήρχε εδώ κατά την Ενετοκρατία.
Στην ανατολική μεριά του φαραγγιού του Ρούβα, ψηλά πάνω από το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, συναντάμε την τοποθεσία Καλύβες, όπου ασκήτευσαν τον 17ο αιώνα (περίπου το 1670) οι Όσιοι Ευθύμιος και ο Νικόλαος ο Κουρταλιώτης, που για κάποιους είναι το ίδιο πρόσωπο. Στο εσωτερικό του σπηλαιώδη ναού υπάρχουν μερικές τοιχογραφίες.
