Η Κρήτη ήταν η γενέτειρα του πρώτου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, του Μινωικού, που ήκμασε μεταξύ 3000 π.Χ. και 1200 π.Χ. κυρίως στην Κεντρική και Ανατολική Κρήτη. Ακόμη και σήμερα, τα επιβλητικά ανάκτορα της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου, της Τυλίσου, των Αρχανών, του Μοναστηρακίου, του Γαλατά, της Κυδωνίας και οι πολυτελείς επαύλεις στην Αγία Τριάδα, στη Ζώμινθο, στην Αμνισό, στο Μακρύγιαλο, στο Βαθύπετρο, στο Νεροκούρο αντανακλούν τη λαμπρότητα του μινωικού πολιτισμού μέσα από τα αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής, της αγγειοπλαστικής, της αργυροχρυσοχοΐας και της ζωγραφικής.
Ο μινωικός στόλος, ο ισχυρότερος στόλος στον τότε γνωστό κόσμο, όπως αποδεικνύουν τα διάφορα ευρήματα σε όλη τη Μεσόγειο, έφερε πλούτο στην Κρήτη από το εμπόριο του πασίγνωστου τότε κρητικού κυπαρισσιού και των αγροτικών προϊόντων. Καράβια κατασκευασμένα σε μεγάλα ναυπηγεία, όπως το ναυπηγείο των Αγίων Θεοδώρων στο Βαθειανό Κάμπο, απέπλεαν φορτωμένα με ξυλεία, μέλι, κρασί, αγγεία και λάδι από τα λιμάνια της Ντίας, του Κατσαμπά, του Κομού, της Ζάκρου, της Ψείρας, του Μόχλους, της Νίρου, του Πετρά προς όλες τις κατευθύνσεις της Μεσογείου και πιθανώς ως και τη Σκανδιναβία.
Οι γυναίκες ήταν ισότιμες με τους άντρες και έπαιρναν μέρος στις θρησκευτικές τελετές, στα αγωνίσματα, στο κυνήγι, στο θέατρο, στο χορό, κλπ. Αριστουργήματα οικοδομικής αρχιτεκτονικής, ζωγραφικής, γλυπτικής και αργυροχρυσοχοΐας εξακολουθούν να εμπνέουν ακόμη και το σύγχρονο πολιτισμό. Μέρος του πολιτισμού ήταν η γραφή της Γραμμικής Α και αργότερα η Γραμμική Β, που κατέγραφε την Ελληνική Γλώσσα. Ακόμη και σήμερα, ο δίσκος της Φαιστού αποτελεί ένα από τα γνωστότερα μυστήρια της αρχαιολογίας, αφού η αποκρυπτογράφηση των σημείων του παραμένει ένας γρίφος.
Η λατρεία της Θεάς Μητέρας κυριαρχούσε στη θρησκευτική παράδοση των Μινωιτών, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως χώρους λατρείας πολλά σπήλαια και τις κορυφές των βουνών. Προσκυνητές, από όλα τα μήκη του νησιού, ανέβαιναν στο ιερό βουνό του Γιούχτα για να αποθέσουν τα αφιερώματά τους, τάματα με επιγραφές μινωικές και πήλινα εδώλια, στο ιερό κορυφής ή στο σπήλαιο του Χωστού Νερού. Ιερά κορυφής υπήρχαν και σε άλλες κορυφές, όπως του Βρύσινα, του Πετσοφά, του Τραόσταλου, της Ζου, του Καρφιού. Εξέχουσα θέση στη λατρεία του Δία είχαν τα σπήλαια του Ψυχρού στο όρος Δίκτη και του Ιδαίου Άντρου και των Καμαρών στον Ψηλορείτη.
Θολωτός Τάφος Καμηλαρίου 
Στην τοποθεσία Γρηγόρη Κορυφή κοντά στο Καμηλάρι συναντάμε τα ερείπια μεγάλου θολωτού τάφου (περίμετρος 34μ.) με πανοραμική θέα στη θάλασσα. Ο τάφος ανακαλύφθηκε το 1959 από τον Doro Levi και χρονολογείται από το 2000 π.Χ..
Στο Γερόκαμπο (Ιερός Κάμπος) δυτικά του Λέντα εντοπίστηκαν το 1959 τρεις θολωτοί τάφοι, με τον μεγαλύτερο (διαμέτρου 5.10m) συλημένο και άδειο. Μπροστά στην είσοδο υπήρχε προθάλαμος γεμάτος οστά ανθρώπων και ζώων, κάρβουνα και κύπελλα. Σε δεύτερο τάφο βρέθηκαν ειδώλια, ξιφίδια, αγγεία, σφραγίδες και χάντρες.
Στην τοποθεσία Πλατύσκινος κοντά στα Αχλάδια Σητείας έχει εντοπιστεί μεγάλος υπόγειος θολωτός τάφος διαμέτρου4.08m, ύψους 4.16m και διαδρόμου 9m. Ο τάφος, εξαιρετικά σπάνιος ειδικά στην Ανατολική Κρήτη, χρονολογείται στην περίοδο 1400-1220πΧ και θεωρείται ότι ήταν έμπνευση από τους τάφους των Μυκηναίων.
Ο σημαντικότερος από τους πολλούς τάφους που έχουν βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή του Αποδούλου είναι ο θολωτός τάφος βρίσκεται στη θέση Σοποτάκια με είσοδο-δρόμο μήκους 7 μέτρων και θάλαμο με διάμετρο 3,1μ.. Εντός του τάφου βρέθηκαν τρεις λάρνακες (1380-1200 π.Χ.).
Ακρόπολη Σμαρίου 
Στην κορυφή του βραχώδους εξάρματος του Προφήτη Ηλία κοντά στο Σμάρι Πεδιάδος, σε υψόμετρο 590μ, βρίσκονται τα ερείπια ακρόπολης με ισχυρό οχυρωματικό περίβολο. Το σημείο έχει πανοραμική θέα σε όλη την επαρχία Πεδιαδας κι επέβλεπε τις εύφορες πεδιάδες του Καστελίου και του Σμαρίου. Κατά την αρχαιολόγο Χατζή-Βαλλιάνου εδώ ήταν η πραγματική θέση της αρχαίας Λύττου που αναφέρεται στον Όμηρο. Η πόλη κατοικήθηκε από το 1800 π.Χ. ως το 630 π.Χ., πριν εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους της.
Σπήλαιο Ψυχρού (Δικταίο Άντρο) 
Το επιβλητικό σπήλαιο του Δία, το Δικταίον Άντρον, βρίσκεται σε απόσταση 15΄ ανάβασης από το χωριό Ψυχρό του Οροπεδίου Λασιθίου, σε υψόμετρο 1025μ. Στο Ψυχρό υπάρχει άνετος χώρος στάθμευσης με πολλά εστιατόρια, από τον οποίο ξεκινούν δύο μονοπάτια για το σπήλαιο. Το ευκολότερο μονοπάτι είναι αυτό στα αριστερά, καθώς στο δεύτερο (και πιο παλιό) οι πέτρες έχουν φθαρεί από τους χιλιάδες τουρίστες και γλιστράνε.
Το Ιδαίο Άντρο βρίσκεται στις ανατολικές παρειές του όρους Ίδη (Ψηλορείτης), στο οροπέδιο της Νίδας. Το σπήλαιο απέχει 24km από τα Ανώγεια Μυλοποτάμου και 78 km από το Ρέθυμνο. Το σπήλαιο δεν έχει ιδιαίτερη γεωλογική αξία, αλλά έχει τεράστια μυθολογική και πολιτισμική αξία, καθώς ήταν το σπήλαιο που σύμφωνα με το μύθο μεγάλωσε ο μεγαλύτερος θεός της αρχαιότητας, ο Δίας.
Το σπήλαιο της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται βορειοδυτικά του χωριού Σκοτεινό και η είσοδός του οποίου βρίσκεται σε υψόμετρο 225μ. Στο σπήλαιο αυτό λατρευόταν η θεά Άρτεμις με την επωνυμία Βριτομάρτις.
