Η επαρχία Μιραμπέλου φιλοξένησε μονύδρια με τη μεγαλύτερη πυκνότητα σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη περιοχή της Κρήτης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Άνω Μιραμπέλο, δηλαδή η ορεινή περιοχή βόρεια της Νεάπολης, αναπτύχθηκαν πάνω από 20 μικρές μονές. Σε αντίθεση με άλλες περιοχές της Κρήτης όπου αναπτύχθηκε ασκητισμός σε σπήλαια, εδώ συναντάμε κυρίως μικρές μονές όπου ζούσαν 2-3 μοναχοί. Μάλιστα πολλοί σημερινοί οικισμοί στο Άνω Μιραμπέλο αρχικά αναπτύχθηκαν γύρω από μοναστήρια. Σχεδόν όλες οι μονές σήμερα δεν λειτουργούν, αλλά οι ναοί τους διασώζονται.
Ναός Αγίας Παρασκευής στο Κουλμπάδω 
Ο ναός αυτός πέρα από την όποια λαογραφική αξία έχει αφού εκεί είχανε επιλέξει οι ντόπιοι να θάβουν τα αβάπτιστα παιδιά τους έχει και πολύ σημαντικά αξία και ιστορία σαν ναός. Πρόκειται για ένα μονόχωρο, καμαροσκέπαστο καθαρά βυζαντινό ναό ο οποίος είναι πολύ πιθανόν να προηγείται της Βενετοκρατίας στην Κρήτη κρίνοντας από τα κεραμικά τούβλα που έχουν χρησιμοποιηθεί για το στόλισμα και το στερέωμα στην εξωτερική πλευρά του κυλίνδρου του ιερού βήματος
Η Παναγία Bρεφοτρόφος βρίσκεται μέσα στο κέντρο της πόλης του Αγίου Νικολάου, κοντά στη θάλασσα και η κατασκευή του ανάγεται στον 12ο αιώνα. Φέρει τοιχογραφίες του 14ου αιώνα.
Στην επαρχία Μιραμπέλου και πάνω στο δρόμο που οδηγεί από τα Λακώνια προς το Οροπέδιο Λασιθίου, συναντάμε τον ημιορεινό και σχεδόν έρημο οικισμό του Αγίου Κωνσταντίνου, γνωστό κι ως Παρακαλούρι. Ο οικισμός είναι γνωστός για τον ναό του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, ο οποίος φέρει σπαράγματα τοιχογραφιών της Ενετοκρατίας.
Πολύ κοντά στην παραλία της Κολοκύθας βρίσκονται τα ερείπια Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής του 5-6ου αιώνα που ήρθε στο φως το 1971 από τον αρχαιολόγο Μανώλη Μπορμπουδάκη. Δίπλα υπάρχει μια υπέροχη παραλίτσα. Τα διάσπαρτα σπασμένα κομμάτια και η κατάσταση της Βασιλικής οδηγούν στο συμπέρασμα ότι καταστράφηκε βίαια μετά από επιδρομή πειρατών ή κατακτητών στην περιοχή.
Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Ολούντος (του 5ου αιώνα) βρίσκεται στη θέση Πόρος και ανασκάφτηκε το 1937 και 1960. Πρόκειται για λαμπρό δείγμα θρησκευτικής αρχιτεκτονικής της εποχής της και μάλιστα θεωρείται ότι ήταν ο καθεδρικός ναός της αρχαίας Ολούντος, της βυθισμένης σήμερα αρχαίας πόλης της Ελούντας.
Τα χρόνια της Ενετοκρατίας αποτελούσε καθολικό μοναστηριού, ενδιαιτήματα του οποίου σώζονται περιμετρικά του. Το καλύτερα σωζόμενο είναι το επίμηκες διώροφο κτίριο στα δυτικά του. Διατηρείται σε καλή κατάσταση το καμαροσκεπές ισόγειο, ενώ αντίθετα ο όροφος του είναι ημιερειπωμένος.
Ο ναός του Αγίου Αντωνίου είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος και έχει νότια είσοδο με απλό ημικυκλικό ανακουφιστικό τόξο. Στη δυτική πλευρά του έχει προστεθεί χαμηλότερος νάρθηκας, ο οποίος επικοινωνεί με τον κυρίως ναό μέσω τοξωτού ανοίγματος.
Ο ναός της Παναγίας Κουμπελίνας, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, αποτελεί το μοναδικό σωζόμενο ναό σταυροειδούς ρυθμού με τρούλο στην Ανατολική Κρήτη, παρόλο που αυτός ο ρυθμός δεν είναι σπάνιος στην υπόλοιπη Κρήτη.
