Μούσι
Κοντά στα χωριά Επισκοπή και Μουρτζανά Μυλοποτάμου, σε μια καταπράσινη κοιλάδα, στέκονται ακόμη τα ερείπια από τα σπίτια και τους νερόμυλους του χωριού Μούσες ή Μούσι. Στο χωριό αυτό συναντάμε τους πέντε νερόμυλους που εκμεταλεύονταν τα άφθονα νερά της περιοχής. Εδώ έφερναν τα σιτηρά τους για άλεσμα οι κάτοικοι των τριγύρω χωριών, ως την δεκαετία του 1950, που η σύγχρονη τεχνολογία παραγκώνισε τον παραδοσιακό τρόπο αλέσματος. Έτσι, οι μυλωνάδες που έβλεπαν την δουλειά τους να λιγοστεύει, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το υπέροχο αυτό μέρος και να αναζητήσουν το μέλλον τους αλλού.
Τα σπίτια του χωριού είχαν τρεχούμενο νερό, πράγμα πολύ σπουδαίο για την εποχή τους, ενώ υπήρχε και μπακάλικο. Στο κέντρο του δεσπόζει ο συντηρημένος ναός του Τιμίου Σταυρού. Το πανηγύρι στις 14 Σεπτεμβρίου αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να συγκεντρωθούν όσοι κατάγονται από το Μούσι. Ο ναός είναι πολύ παλιός, καθώς στο υπέρθυρο της εισόδου σώζεται επιγραφή του 1843 που αναφέρεται στην ανακαίνιση του.
Για το Μούσι υπάρχει μια πονηρή μαντινάδα, η οποία την ακούμε και σε πολλές άλλες περιοχές της Κρήτης.
Από’ χει θηλυκό παιδί στο Μούσι μη το δώσει,
όπου βραδιάζει γρήγορα κι αργεί να ξημερώσει.
Η μαντινάδα αναφέρεται στις γυναίκες που θα έχουν πολλές νυχτερινές ώρες για να περνούν με τον άντρα τους στο κρεβάτι!
