Μετά την απελευθέρωση της Αραβοκρατούμενης Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά το 961 μ.Χ., παρατηρήθηκε μια περίοδος πολιτισμικής αναγέννησης, γεγονός που αντανακλάται στα μνημεία της εποχής και η οποία συνεχίστηκε με εντονότερους ρυθμούς στα χρόνια της Ενετοκρατίας. Αυτήν την περίοδο ιδρύθηκαν τα περισσότερα μεγάλα και μικρά μοναστήρια, που συναντάμε σήμερα στην Κρήτη. Εκτός από τις λατρευτικές ανάγκες που υπηρετούσαν, τα περισσότερα από αυτά, διαδραμάτισαν σπουδαίο ρόλο κατά τη διάρκεια των μεγάλων αγώνων των Κρητικών για ελευθερία, κυρίως μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Οθωμανούς ως και την απελευθέρωση.
Οι Χριστιανοί επαναστάτες δεν είχαν άλλα καταφύγια για να οργανώσουν τις πολεμικές τους επιχειρήσεις. Οι Οθωμανοί, γνωρίζοντας την υποστηρικτική δράση των μοναχών στους Χριστιανούς πολεμιστές, ισοπέδωσαν, κατέκαψαν και λεηλάτησαν τα μοναστήρια που λειτουργούσαν ως επαναστατικές εστίες. Ακόμη και σήμερα, προκαλεί δέος η ιστορία του ολοκαυτώματος της μονής Αρκαδίου το 1866 και η ηρωική απόφαση των πολιορκουμένων Χριστιανών να ανατινάξουν την πυριτιδαποθήκη. για να μην πέσουν στα χέρια των Οθωμανών. Αντίστοιχες ιστορίες έχουν να διηγηθούν σχεδόν όλα τα μοναστήρια της εποχής.
Μονή Παναγίας Κεράς Καρδιώτισσας 
Η Μονή Κεράς Καρδιωτίσσης βρίσκεται 50km νοτιοανατολικά του Ηρακλείου, σε μια κατάφυτη περιοχή της Βόρειας Δίκτης, δίπλα στον δρόμο που οδηγεί στο Οροπέδιο Λασιθίου. Πρόκειται για ένα ιστορικό μοναστήρι, από το οποίο έχουν πάρει το όνομα τους οι οικισμοί Κερά και Άνω Κερά.
Η μονή Παναγίας Θεογεννήτορος βρίσκεται πολύ κοντά στο Μοχό Ηρακλείου και είναι κτισμένη σε τοποθεσία με μοναδικά θέα στις ακτές της Σταλίδας. Το μοναστήρι, αν και νεώτερο, έχει αποκτήσει μεγάλη φήμη κυρίως λόγω του ιδρυτή του μοναστηριού, μοναχού Απόστολου.
Η Μονή του Αγίου Αντωνίου Απεζανών είναι κτισμένη σε ένα βραχώδες υψίπεδο των Αστερουσίων Όρεων, σε υψόμετρο 440m, περίπου 63km νότια του Ηρακλείου. Από το σημείο αυτό ξεκινάει η μεγάλη κοιλάδα του Αντισκαρίου που καταλήγει στα Πλατειά Περάματα.
Το ανδρικό μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού Καρδαμούτσας είναι κτισμένο πολύ κοντά στον οικισμό Καρύδι, σε υψόμετρο 540m. Παρόλο που στον περιβάλλοντα χώρο υπάρχουν πολλά δέντρα, η περιοχή είναι κυρίως βραχώδης με πολλά πρινάρια. Στην είσοδο του μοναστηριού θα δείτε ένα πελώριο πρίνο όπου σύμφωνα με την παράδοση όποιος πάει να κόψει ένα κλαδί του κόβεται το χέρι.
Η Μονή της Αγίας Τριάδας Αρετίου βρίσκεται κοντά στο χωριό Καρύδι (Νεάπολης), σε μια ξηρή και απομονωμένη περιοχή της επαρχίας Μιραμπέλου. Μαζί με τη γειτονική μονή Καρδαμούτζας αποτελούσαν τις σημαντικότερες μονές της περιοχής που στην περιφέρειά της βρίσκονται τα περισσότερα μοναστήρια από κάθε άλλο μέρος στην Κρήτη.
H Μονή Αγίων Νεοφανών Μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης λειτουργεί στην έδρα της Μητρόπολης Λάμπης, Συβρίτου και Σφακίων, στο Σπήλι Αγίου Βασιλείου, όπου φυλάσσεται και η σιαγόνα του Αγίου Ραφαήλ. Εκτός από τον κεντρικό ναό, στο χώρο υπάρχουν ναΐσκοι αφιερωμένοι στον Άγιο Ειρηναίο, στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, στον Άγιο Ιωάννη τον Ερημίτη και στον Αρχάγγελο Μιχαήλ.
Η γυναικεία Μονή Κουφής Πέτρας βρίσκεται δυτικότερα της Μονής Κρεμαστών και σε μικρή απόσταση από αυτήν βρίσκεται, πολύ κοντά στη Νεάπολη και στις Βρύσες. Είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Η Μονή της Παναγίας Εξακουστής βρίσκεται σε μια πανέμορφη καταπράσινη τοποθεσία κοντά στις Μάλλες Ιεράπετρας. Σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι, ενώ παλαιότερα ήταν ανδρικό. Εδώ λειτουργεί εργαστήριο υφαντουργίας, ραφείο και αίθουσα εκθέσεως εργοχείρων και άλλων αναμνηστικών.
